Lees die licentie nou eens

Het begon er toch allemaal mee dat we de “Terms of Service” gingen overslaan en geen idee hadden waar we aan begonnen. Wie dat wel deden? Vanuit de jaren ’80 heb je al “Free Software volgens Richard Stallman” en in de jaren ’90 is de term Open Source Software ingeburgerd en heel populair geworden. Voor art, boeken en andere creatieve projecten wordt veel gebruik gemaakt van de vele licentiemodellen van Creative Commons.

Hoe lager je komt in de lijst van onderwerpen, hoe moeilijker het wordt om over te stappen. Dus begin bovenaan en kijk wat je al doet.

Voor-geïnstalleerd en in Nederland te koop

Eenvoudig

We beginnen met de makkelijkste verbeteringen. Web browser en wat browser extensies. Dan je zoekmachine. Bij Mail wordt het al iets moeilijker, maar het is vooral veel werk. Dan gaan we online video kijken en we besluiten de Eenvoudige alternatieven met Maps.

Als laatste Eenvoudig alternatief heb ik er een paar voor webmasters. Je wilt wel een moderne website maar zonder Google. Hoe dan?

Web Browser

De grootste tech-giganten hebben eigen browsers. Kun je die wel vertrouwen met je surf-informatie?

• Firefox is algemeen beschouwd als de meest vrije webbrowser
• Chromium is de open-source versie van Google Chrome. Alle andere browsers zijn hierop gebaseerd. Ik raad deze aan op sites waar Firefox niet goed werkt.
• Opera is een prima browser, zonder advertenties, scherpe privacy en een ingebouwde VPN. Op PC en Android.
• Tor is bedoeld voor Dark Web maar doet het ook op het gewone Internet
• Brave is een webbrowser met maximale ingebouwde privacy.

Browser Plugins

Dit zijn kleine programma’s die je als extra toevoegt aan je browser (extensie, add-ons, plugins). Ze kunnen het online leven flink verbeteren.

We zoeken het in de afdeling “tracking prevention”, plugins die voorkomen dat adverteerders je ook nog gaan bespioneren.

• NoScript. Biedt een breed pakket aan bescherming en is vrij makkelijk te bedienen. Als een site niet werkt, krijg je m vrij vlot alsnog aan de ganm
• Ghostery. Is niet de meest uitgebreide plugin maar daardoor wel makkelijker in gebruik. Het blijft spelen met de opties om de site god werkend te krijgen en niet alle trackers aan te hoeven zetten

AdNauseam is een browser extensie die doet alsof hij de advertenties ophaalt. Hij kan ze tonen en hij kan ze verbergen. En het leuke is: hij maakt een potje van zijn identificatie: hij doet of hij telkens een ander is en klikt maar wat in de rondte. Zo schopt hij alle databases van de adverteerders in de war. Verboden door Google, wat een reclame. Bij mij treedt deze in werking als ik Ghostery uit moet zetten.

Search

De juiste keuze van de zoekmachine is essentieel in onze actie voor een vrijer Internet. Die ene Grote kent u wel. Uw aankoop wordt gemanipuleerd dus vertel ze niet teveel over uzelf. Startpage werd onlangs gekocht door een advertentiebedrijf. Tsja. Wat je daar nu van moet denken…

Daarnaast laten zoekmachines als Duckduckgo ons in de steek als het gaat om het vrije internet. Ze censureren zoekresultaten onder het mom van “fake news”. Maar dat maken we zelf wel uit.

• Alle eerder gepubliceerde alternatieven, duckduckgo, ecosia, swisscows, qwant, startpage, bing: allemaal manipuleren ze zoekresultaten zodanig dat expert Allan Stevo ze afraadt. Er blijft niet veel over.
• Brave search. (instellen) Ze hebben hun eigen index van het Internet en proberen zo onafhankelijk mogelijk te zijn. Herkenbaar. Er is ook een betaalde versie zonder advertenties.
• Yandex. Hij geeft je prima de zoekresultaten. Ze dwepen met mensenrechten en andere mooie waarden. Als je wat langer rondhangt gaat ie met Russische pop-ups komen “Ben je een robot” en aangezien ik die Russische tekens niet kan natypen, wordt dat lastig.
• Mojeek is voor mij nieuw en ook niet getest door Allan Stevo. Maar zoeken op Joseph Mercola kan ik zelf ook. Voorlopig op groen, Mojeek.
• Liever betalen in euro dan betalen met je gegevens? Neem een abonnement op Kagi.com . Ze hebben trouwens ook een ‘limited’ gratis versie.
• Wil je je eigen zoekmachine bouwen? Dat kan met de software van yacy.net. YaCy Search Server is decentraal p2p, dus de servers werken met elkaar samen en hoeven niet elk het hele internet zelf te crawlen (indexeren).
• Een ander DIY-alternatief is SearXNG, een metasearcher die uit meer dan 70 bronnen resultaten combineert.

Bron: Allan Stevo: 2 Search Engines that don’t suck

Art en Images

Wat is er makkelijker dan Google Images te gebruiken om een leuk plaatje te scoren bij je nieuwsbrief? Niets. Jammer dat je het risico loopt dat je een brief krijgt van een advocaat. Er zijn bedrijven met crawlers en advocaten die zoeken naar “wie heeft mijn foto gejoekt” en dan is de rekening gauw E 250.

Had je maar gewoon een Public Domain of Creative Commons werkstuk moeten kiezen. Ik zet een aantal CC-BY locaties op een rijtje. Regel: gebruik de licentie ook weer en geef credits aan de maker.

• Browse Openverse (tip)
• https://www.pexels.com/creative-commons-images/
• vector tekeningen, ofwel SVG, handig als startpunt voor een eenvoudig logo. https://publicdomainvectors.org/. Typisch bewerk je die later met Inkscape.
• Freesound, jawel, mooie geluidjes. Bewerk ze na met Audacity.

Mail

Ook wel bekend als e-mail. Je neemt de service af bij een Internet-bedrijf (ISP). Dat kan voor 1 mailbox maar ook voor een domein. Je kunt het domein onderbrengen bij een ISP in een “mail-only” pakket van een paar euro per maand. Een eigen VPS “linux server” kan wel, maar kost gauw 50 euro per maand en vereist veel meer expertise.

Behalve de mail service heb je ook een programma nodig om de mail mee te verzenden en ontvangen: De mail client. Je kunt vaak ook een webmailer gebruiken die je ISP erop gezet heeft.

Mail Service

Populair voor privé-gebruik maar ook zakelijk: een email account van gmail, hotmail of outlook.com. Maar weet je nu zeker dat je mail niet wordt gescand? Dat de trefwoorden worden doorverkocht? Dat de geheime diensten een achteringang op de hoofdkraan hebben?

Je ISP waar je je thuis-aansluiting regelt (KPN, Ziggo, Freedom, Caiway) leveren ook email adressen mee. Hopelijk kun je die bedrijven vertrouwen. Maar als je het adres gebruikt, is verhuizen naar een ander bedrijf wel erg moeilijk.

Een mail service is moeilijk te wisselen als de naam van de mail service in je email adres zit. Al die registraties weer aanpassen. Wat een ramp. En je zit er dus zakelijk aan vast. Je bank, je verzekering, gas water licht + 100.

Neem een betaalde mail service van een betrouwbaar bedrijf. Dat is leuk voor 1 mailbox. Wil je met het hele gezin, dan is een eigen domein nog voordeliger ook.

Mail Services (mailbox of domain)

• protonmail is een dienst die de laatste jaren erg bekend is geworden, ook omdat ze ook een VPN leveren. De @protonmail is gratis, met een eigen domein € 5 per maand.
• countermail is een dienst die ook je versleuteling aanpakt met PGP-support, servers zonder harddrive en andere features die vooral echte nerds zullen aanspreken.
• mailfence. Alleen email is gratis in een kleine mailbox. Voor € 2,50 per maand heb je je eigen maildomein en – zie ik dat nu goed ? – , ook een online office (vermoedelijk een nextcloud) en een online virtuele drive.
• /e/ foundation levert een email adres met hun versie van nextcloud die je kunt afnemen met hun telefoons of telefoon OS. In 1x klaar.

Mail Services (domain)

• Goodbyebigtech.nl heeft een email account met een eigen .nl domein en 2 Gb diskruimte voor 25 euro per jaar. Netjes.
• transip. ’s Lands grootste ISP is zo groot geworden omdat ze nerd-vriendelijk waren vanaf het begin. Neem een domeinnaam en een email-only pakket van € 4. per maand.
• Een lange lijst mail-hosts vind je op https://www.hostinginnederland.nl/e-mail-hosting/ Allemaal prima.
• Als je er een website bij wilt – of je hebt al een website met een eigen domeinnaam – dan neem je natuurlijk de mail af via het complete webhosting pakket.

Mail Client

Bij elke Windows- of Apple-computer krijg je een mail-app. Maar wat gebruikt de open source wereld:

• Thunderbird. Veruit de meest gekozen optie. Van de makers van Firefox.
• Claws. Een lichtgewicht mailer maar die doet het ook gewoon.
• Mailspring is een mail client die zich richt op je productiviteit. Er is ook een pro-versie voor $8 per maand. Die is denk ik vooral voor marketeers interessant.

Video

Youtube is met kop en schouders marktleider en alternatief Vimeo is te groot om nog te hoeven noemen. We richten ons op de nieuwe alternatieven die opkwamen in de corona-informatie-oorlog.

Hosted video platforms

Hier vind je video’s van anderen en je kunt ook zelf uploaden. De meeste nieuwe platforms werken met donaties en/of abonnementen en gebruiken de modernste technologie als bittorrent om de video’s te verspreiden, blockchains om de database censuurvrij intact te houden en cryptocurrency om de videomakers van fooien te voorzien.

• Rumble is een alternatief dat voet aan de grond begint te krijgen in Nederland.
• Bitchute. Okay.
• D.tube. Zonder account verificatie krijg ik nu geen beeld.
• Brighteon. Right.
• Bittube Ook oké.
• Odysee is de website op de video’s van LBRY
• LBRY is een los programma om video’s te kijken van dit platform. Ook LBRY gebruikt crypto, blockchain en bittorrent.

Self-hosting video platforms

Gebruik deze als je met je bedrijf of organisatie zo onafhankelijk mogelijk wilt zijn.

• Peertube is een federatief systeem waarbij je op je eigen installatie ook de video’s uit de andere peertubes meepakt.
• Mediagoblin is een video platform voor eigen gebruik dat losstaat.

Maps

Opzoeken op de kaart

• Openstreetmap heeft een prima kaart, maar er staan helaas geen restaurants e.d. in.

Navigatie

• Osmand is een prima open source navigatie app voor Android en iPhone. ook voor een wandeling of fietstocht. Er is ook een betaalde “Osmand Live” versie met extra’s.
• MagicEarth. Gebruikt net als Osmand de OpenStreetMaps data. Het Roemeense bedrijf heeft een vestiging met het officiële postadres in Nederland. Maar niet op de Zuid-As ?

Een website bouwen

De infrastructuur van het Internet is grotendeels opensource. En dat neemt alleen maar toe. Het gaat veel te ver om alle technieken en tools te bespreken. Toch geef ik hier nog enkele tips hoe je specifiek uit de vingers van Google kunt blijven.

• Standaard is een WordPress website op een LAMP-server. Nog een erbij. Als je de Linux-variant zoekt zonder tech-giganten dan ga je waarschijnlijk voor Debian (democratisch opgezet) of je kiest FreeBSD. Strikt genomen geen Linux, maar wel al het andere goede uit de open source wereld. Kijk ook nog even bij “Moeilijk” en “Server”.
• Google Web Fonts heb je al gauw aangeklikt. Of de betaalde versie: Adobe Typekit. Dan worden de gebruikers van jouw site ook weer gevolgd. Maar je kunt ook bij Dafont zelf een lettertype ophalen. Als je WordPress gebruikt, neem dan de Custom Fonts plugin om de fonts in je site te integreren.
• reCaptcha is de bekende service van Google die spam in je contact formulier voorkomt. Probeer het met alternatief hCaptcha. Niks mis mee. Werkt met o.a. Contact Form 7 en Formidable Forms.
• Statistieken? Google Analytics is het summum. Het alternatief is Matomo. Ik gebruik het al jaren.

Lastig

Van Office pakket wisselen is echt wel lastig. En wat gebruik je om te chatten – en hoe krijg je die ander dan ook ‘mee’ over?

Office

Naast het populaire Google Drive dat alleen online bestaat, heeft Microsoft Office het zakelijk marktaandeel. Met Office365 als variant in de cloud. Beide diensten bieden ook een online “drive” ofwel een virtuele disk. Waarmee je een map op je pc aan kunt wijzen die wordt gesynchroniseerd met de versie in de cloud. En die ook op je andere computer synct. Handig voor backup en om bestanden online te delen met collega’s of relaties. Of om te embedden in een webpagina.

Office op de PC

• Libreoffice is het meest gekozen alternatief. Er is een “rustig” en een “fris” variant, die dus weinig resp. veel updates geeft. Als je dus bij je oma Libreoffice neerzet, neem je rustig, want de nieuwste features gaat ze echt niet gebruiken.
  De Libreoffice documenten laten zich prima synchroniseren en ook in combinatie met de Nextcloud webinterface, als je maar geen powerpoints in .pptx formaat opslaat. Met dit soort kleine foutjes moet je leren omgaan. Ze ontstaan doordat de big shots onduidelijk zijn over hun formaat of zelf de officiële specificatie niet volgen.

Cloud Office

• Onlyoffice is de cloud variant met alleen een web-interface. Hier moet je gewoon maandelijks voor betalen, behalve als je m download voor op je eigen server. Je krijgt vrijwel hetzelfde pakket met Nextcloud.
• Nextcloud is een Cloud Office met drive sync die je zelf kunt hosten maar ook hosted kunt afnemen. In Nederland heb je TheGood.Cloud en /e/foundation uit Frankrijk biedt ‘m aan op hun telefoons en via /e/OS.

Creativity

Adobe heeft hier traditioneel het marktaandeel maar de laatste jaren wordt dit aangevallen door diverse gratis-maar-geen-opensource alternatieven uit de Manga/Cartoon hoek zoals MedibangPaint. De alternatieven voor vrijheid:

• Photoshop? Traditioneel is er Gimp dat lijkt op Photoshop maar wel een andere ‘feel heeft. Glimpse heeft geen losse vensters meer en biedt zo iets meer gebruiksgemak. Krita is meer een painter dan een photo-editor.
• Boekjes en artwork met meer tekst maak je niet met Indesign maar met Scribus.
• Je foto collectie kun je beheren in Darktable en hiermee kun je ook je RAW-foto’s converteren.
• Vector Art of flyertjes maak je makkelijk met Inkscape.
• Video Editing werkt prima met Openshot. Wil je VFX en Motion Graphix dan kom je bij Natron. Wil je Animaties produceren, kijk dan naar Opentoonz. Iets tussen een animatie en een game maak je in Wick Editor.
• Begin je een radiostation dan werk je met Butt en Icecast.
• Wil je (live) video streamen als youtuber op LBRY dan werk je met OBS Studio.
• Bouw je een app, kijk dan of je Penpot kunt gebruiken voor design en prototyping.

Authenticator

Met een authenticator app kan een inlog account met 2FA worden beveiligd.

• Microsoft Authenticator werd me aangeraden door de servicedesk van mijn werkgever. Al binnen 24 uur werd de telefoon afgeluisterd. Dat merk je aan de advertenties. Niks is zeker maar mijn vertrouwen is alweer weg.
• andOTP. Deze app is prima, GPL licentie hoewel niet voor alle onderdelen en je vindt m in de F-Droid store.
• Aegis (Android, via F-Droid)

Chat en Video Calls

Facebook Messenger, Whatsapp en Insta kun je beter van je systemen deleten. Of vertrouw je die bedrijven echt met je computer? Kijk even in de tabel naar welke gegevens er worden verzameld. Session is voor mij ook nieuw dus daar ga ik in dit verband niks zinnigs over schrijven.

• Telegram heeft GPL code, werkt op pc en telefoon. Nadeel: de eigenaar is lid van het WEF dus niet iedereen vertrouwt dat. Het encryptieprotocol van Telegram is een zelfgebakken ding en les 1 op de security-school is dat je niet zelf het wiel moet gaan zitten uitvinden. Een betere optie is Signal.
• Sinds 2018 bezit de Russische geheime dienst FSB echter een decryptiesleutel van Telegram, waardoor de inhoud van versleutelde berichten gelezen kan worden. Bron: Nu.nl

• Signal is gewoon net iets beter. Maar je zit nog steeds vast aan de servers. Zonder draai je niet. En, in maart 2022 verscheen dit artikel. Op iPhone is het systeem niet meer betrouwbaar: According to documents filed by the Department of Justice and first obtained by Forbes, Signal’s encrypted messages can be intercepted from iPhone devices when those Apple devices are in a mode called  “partial AFU,” which means “after first unlock.”
• Matrix. Je kunt een account maken op een bestaande server of je kunt ook je eigen server inrichten. Maar al het gedoe met sleutels is niet echt voor Henk & Ingrid. Gebruik het programma Element om je matrix service te gebruiken.
• Zulip. Dit is een open source platform meer gericht op chatten binnen organisaties. Er is een self-hosting optie, maar die kost je wel een hele virtual machine of docker image. As-a-service is Zulip bijna 7 euro per persoon per maand.

Group Video Call

• BigBlueButton schijnt geweldig te zijn maar dit is er bij mij nog niet van gekomen.
• Jitsi. Dit gebruik ik regelmatig en het werkt prima. Je kunt gewoon op jitsi.org een call starten en grootgebruikers zouden ook een eigen systeem kunnen installeren.

Things

Alle apparaatjes met een stekker of batterij die tegenwoordig wifi hebben, of een ingebouwd modem oid, dat zijn ’things’. Van het ‘Internet of Things’. In deze categorie is het de bedoeling dat je zo onafhankelijk mogelijk wordt van technologie waar je niet zelf eigenaar van bent. Of dat je er dicht op zit. Waar de grenzen tussen goed en fout liggen is lastig te bepalen, als je het maar in de gaten houdt.

• GPS. Zo’n TomTom, Garmin die je gebruikt om in de auto of bij het fietsen te navigeren.
• Google Nest. “Hey Google” en je laat ‘m het licht aanzetten en de muziek besturen.
• Amazon Ring, Echo, Alexia. Deurbellen en personal assistent van Amazon. Van de Echo zijn er al 65 miljoen wereldwijd verkocht.
• Smart devices. Een smart horloge. De verlichting.
• Body scanners. Die zie je op Schiphol e.d.
• Kinderspeelgoed. Een speelgoed auto of pop die van alles kan.
• Sex toys. Too much information.
• Smart meter (gas water licht).
• Parkeer app.
• Audio Player. Neem geen Sonos systeem maar bouw je eigen systeempje met een raspberry pi en eventueel een audio bord erop. Dan kun je een speciaal OS als Volumio of Kodi (video / tv player) gebruiken. Free software, enjoy. Oh we gaan al aardig moeilijk doen nu.
• Code Platform. Onderwijs en hobbyisten gaan de laatste jaren los op Open Source Things die je zelf kunt bouwen met een Arduino of RaspberryPi. Alles van Adafruit. Leveranciers: Kiwi-Electronics, Hackerstore.
• Ondertussen is Microsoft gekomen met Micro:bit. Het is een prachtig platform maar alle code die je schrijft draait in de cloud van Microsoft. Je geeft middels de verplichte licentie-overeenkomst automatisch een wereldwijde eeuwigdurende en gratis licentie kado aan de tech-gigant. Bouw je FlappyBirds maar niet hierop!

Lastig zijn de producten met een abonnement. Want dat willen ze graag. Als je al die abonnementjes optelt loop je er aardig op leeg. En zonder abonnement heb je soms niks meer, dus opletten voor je begint.

Social Networks

Er is niks zo vol gebruikers en gemak als de echte Facebook, Instagram, Twitter of TikTok. Maar er zijn alternatieven. Soms heb je als je erin komt, dan staat er niks op. Maar wie weet ga jij met al je vrienden wel over?

• Parler.com. Deze Twitter-kloon werd in januari 2021 gesloopt door cloudboer Amazon AWS om ze dwars te zitten in de nasleep van de bestorming van het Capitool. Sindsdien ben ik er weer vanaf.
• Minds. Opgericht om het Internet beter te maken.
• WT Social. “Waar je niet wordt bestuurd door Algoritmes”
• Mastodon is een federatief systeem, dus je maakt een account bij een Mastodon waar je van de host op mag. Dan kun je connecten met je vrienden en bekenden die op deze of een andere Mastodon zitten. Ga je met een groep aan de slag? Download en installeer er zelf een.
• Ook Donald Trump koos voor zijn social network voor een Mastodon maar deze is aangepast: de federatie is eruit gehaald dus nu is het een walled garden.
• Gab. In de media afgeschilderd als “Extreem Rechts” maar is dat werkelijk zo?
• Hubzilla is een platform dat al deze verschillende diensten (lees: protocollen) samenvoegt. Dit is wel weer een stuk lastiger maar wellicht interessant voor serieuzere organisaties.
• Een verhaal anders dan “de kloon van” is Charles Eisenstein’s Naas Community

Een VPN gebruiken

Een VPN werd traditioneel alleen gebruikt om verschillende delen van een bedrijfsnetwerk aan elkaar te verbinden. Maar dan moest je zelf aan de slag. Tegenwoordig wordt een VPN vooral gebruikt om je identiteit op Internet verborgen te houden. Dat lukt maar ten dele, want de browser fingerprint is nog steeds herkenbaar. Dus nu weet je waarom ik 1 van de weinigen ben die wel heel privacybewust is, maar geen VPN gebruikt.

Wil je wel een VPN dan is de tip:

• Mullvad Dit bedrijf is vanaf het begin bezig voor jouw privacy.
• Kies je een ander, zorg dat je geen bedrijf kiest uit de V.S. De regelgeving is anders en laten we zeggen: niet beter.

Moeilijke alternatieven

Windows

• Windows 10: Is dat de Master of Spyware?
• Je moet inloggen met je Microsoft Account op je “eigen” computer. Power users “breken dan in” op hun eigen computer.
• Microsoft – De eeuwige vijand van de vrije software tot 2015.
• Sinds 2015 is Microsoft de grootste bijdrager aan de Linux Kernel. Zwart-wit?
• Advies: niet kritische pc-systemen ombouwen tot Linux.
• Rare hardware en drivers eerst testen / checken
• Bij elke aanschaf (videocard, wifi, USB gadget) op blijven letten dat er een goede driver is.

Apple

Apple luistert je pc wat minder erg af. Maar Siri staat aan als je ‘m niet uitzet.Apple beperkt je vrijheden in de keuze van hetgeen je aankoppelt. Voor alles een eigen Apple stekker of app.

Maar het kan wel. MacOS is familie van Unix, net als Linux. Dus vrije software is eenvoudig toe te voegen en vrijwel altijd beschikbaar en betrouwbaar. Gebruik Homebrew als package manager voor je open source apps.

Hardware advies: kat uit de boom kijken en bij volgende vervanging afvragen of je uit het Apple-ecosysteem stapt. Als je zover bent download je wellicht de “Overstappen naar Android”-app van Google zelf.

Ik kan geen zinnig woord over deze app zeggen: wellicht kun je alleen overstappen naar de Google cloud en dan geef je al je gegevens gewoon nog een keer weg. Wie weet kun je m koppelen aan je Nextcloud. Echt? Sinds wanneer doen ze zo tof? Als dat zo is, eet ik mijn schoen op.

Linux draaien

Linux is de kroon op 25 jaar free software. Er zijn 200+ varianten. De server, cloud, en things landschappen zijn al grotendeels Linux.
Eigenlijk alleen de Personal Computer nog niet. Raar maar logisch, want een Windows computer is echt verschrikkelijk dus ik snap wel dat je na die ervaring liever niet nog een keer door die hel gaat .

Het beste is als iemand je op weg helpt. Als het ding loopt kan iedereen het bedienen.

Mijn Linux Distro top-5

1. Pop!_OS. Dit is de eerste Linux variant die qua gebruiksgemak in de buurt van de Apple komt. Naar mijn idee. Gemaakt door linux-hardware fabrikant System76. Met deze distributie houden ze zelf grip op de nieuwste hardware drivers in de kernel. Voor de gebruiker is het systeem interessant omdat er een breed pakket software klaar staat op het gebied van Machine Learning, Media Productie, Computer Engineering en Bio-informatica.
2. Linux Mint, Cinnamon Editie. Dit is een makkelijke overstapper voor oud-Windows gebruikers. De Cinnamon interface is prettig als je niet van de Gnome desktop houdt. Een PC of laptop voor-geïnstalleerd met Linux Mint kunt u ook gewoon bestellen bij Goodbye Big Tech
3. Fedora. Deze community distro die door RedHat /IBM wordt gemaakt heeft veel fans ook in Nederland. Misschien een goede optie voor jou
4. Ubuntu. Je kunt er niet mee misgaan, maar zelf zie ik de desktop versie als een hele goede onderkant voor Pop!_OS. Ubuntu server staat wat hoger in het lijstje.
5. Volumio. ALs je een apart apparaatje wilt die je muziek speelt, installeer dan Volumio. Je kunt ‘m draaien op een Raspberry Pi van een paar tientjes. Bevalt ie goed? Voor nog een paar tientjes neem je een Hifiberry opzetboard die in hogere kwaliteit audio kan streamen dan een cd-speler. De betaalde versie geeft je toegang tot de streams op Spotify Qobuz.

Full-disk installeren of dual boot maken

Je volgt natuurlijk de installatie-instructies die je distributie zelf aangeeft. Maar het zal hierop neer komen.

Bedenk eerst of je dit systeem volledig gaat wissen of dat je ‘m dual boot maakt. Dual-boot betekent: als je opstart kun je nog kiezen voor het een of ander.

Download de distributie. Meestal is dit een ISO-bestand. “Flash” de USB Stick met Balena Etcher. Vergeet niet al je bestanden te backuppen.
Opstarten met USB erin. Check de boot-opties (F1, F10). Volg de installer. Veel plezier. Check de website van je distro, de forums en Reddit.

Meneer dit is makkelijker dan Windows Installeren

Leerlingen van mavo-1 over het installeren van Linux Mint (2016)

Je Router / Modem / Netwerk apparatuur

Voor 95% van onze bezoekers geldt: van je Internetboer (ISP) krijg of huur je een router, die met je ADSL2 of glasvezel je verbinding verzorgt. “Kun” je nu ook iets met dat ding? Sowieso mag je ‘m tegenwoordig weigeren en dan kun je er zelf een neerzetten. Je kunt voor de beste gaan, zoals een FritzBox. Maar zelfs dan heb je geen opensource spul. Heh. Wat zijn de mogelijkheden?

• Veelgebruikt als Firewall is pfSense of Opensense. Dit zijn software downloads. Welke hardware geschikt is ben ik geen expert in, maar https://www.freebsd.org/releases/12.2R/hardware/ wel. Je kunt wel uit de eigen shop van de developers winkelen, zoals www.applianceshop.eu
• Zoek je meer een apparaat dat ook je Wifi access point is en meer breed inzetbaar dan een firewall, dan kom je terecht bij OpenWRT. Ook dat is zelfbouw of voorgeïnstalleerd zoals de Omnia Turris.

Mobile

Wat kun je doen om je mobiele telefoon aan te passen? Behalve de al genoemde opties hierboven zoals search en browser, kun je vaak ook het hele systeem ombouwen.

• Apple iPhone: jammer joh. Forget it
• Android. Er zijn al veel forks gemaakt: LineageOS, /e/ OS, grapheneOS. LineageOS is veruit het grootste dus als je gaat doe-het-zelven geeft die de grootste kans op succes. Dit systeem is ook voor-geïnstalleerd te koop. Deze aanbieders vatten we hieronder voor je samen:
  • /e/ foundation heeft smartphones onder de naam Murena.
  • Goodbye Big Tech is een Nederlandse aanbieder met een aantal toestellen voor-geïnstalleerd met /e/
  • Rob Brax (ja jammer maar levert niet in NL)
• Linux is ook rijp voor de mobiele telefoon. Deze alternatieven zijn iets minder volwassen dan de Androids: Ubuntu Touch, PostmarketOS, LuneOS, SailfishOS,
• Het Zelf ‘flashen’ van een smartphone is niet zo makkelijk. Moeilijker dan een pc in elk geval. Er is een flinke kans op ‘bricken’ (dan hou je een onbruikbare baksteen van ijzer over). Een voorgeïnstalleerde kopen is makkelijker. Dat is mijn niveau. Er zijn ook fabrikanten met eigen modellen en een eigen systeem erop
• Als je start met open source op Android dan kom je al gauw uit bij deze app-stores.
  • F-droid. Speciaal gericht op open-source apps
  • AuroraStore van Aurora. Deze downloadt voor jou uit de reguliere Google App Store op een anoniem account.

Zelf flashen in grote lijnen

Hoe moet je je telefoon inrichten met een nieuw systeem? Kies uit 1 van de systemen, bijv LineageOS. Gaat je (extra) toestel het doen met dit systeem? bijv. Fairphone 3? Er staat bij elk OS een eigen lijst met Hardware Support. Check die eerst. Volg de installatie instructies voor deze combi. Dit is echt werk voor een expert die een uitdaging zoekt.

Servers

De afgelopen 25 jaar heeft de OpenSource community het Internet gebouwd. Apache webserver op een Linux bak. Met Mysql Database. Tegenwoordig wil je ook node.js kunnen serveren. Of Docker.

Kijk goed naar de app die je wilt hosten. Er zijn duidelijke eisen aangegeven.

• Ubuntu: een breed pakket aan software tot je bereik
• Debian: nog stabieler maar niet de laatste features.
• AlmaLinux: fork van RedHat en Centos. De laatste 2 zijn voor Enterprise gebruikers die een dure licentie afnemen. Moet je doen als je dat kunt betalen. Een nieuw alternatief is Alma Linux maar je zou ook Rocky Linux kunnen proberen. Ook hetzelfde.

Cloud

Het begrip Cloud draait om een server die niet draait op 1 hardware systeem, maar op een hele wolk van fysieke servers die samen een hele serie gebruikers serven.

De eerste, grootste en wellicht beste cloud is Amazon AWS. Als je je app hierop bouwt – en dus de specifieke instructies gebruikt die alleen op AWS lopen, zit je eraan vast. Als AWS dan een Parler.com tegen jou doet (je wordt gebanned en niks werkt nog) ben je maanden en veel geld verder voor je weer draait. Niet handig.

Als je wel de voordelen van cloud computing wilt maar je wilt niet afhankelijk zijn van de big shots, dan heb ik de volgende opties voor je:

• Virtualmin is een controlepaneel om op 1 server meerdere domeinen met web en email in te richten. Het heeft niet de geavanceerde features van Plesk of CPanel maar het kost ook geen abonnementje.
• Cloudpanel is handig als je alleen websites host maar geen mail doet op deze server. Uitgaande mail kan wel, maar hij ontvangt geen mail. Je kunt m gebruiken op eigen hardware of toch in de cloud (op een VPS) bij je cloudleverancier.
• Proxmox Virtual Environment is een controlepaneel voor een datacenter. Hier is het deels een alternatief voor public clouds van Amazon AWS en Azure of voor VMWare. Binnen Proxmox beheer je nodes (‘computers’), Volumes (‘harde schijven’) ofwel de infrastructuur van je datacenter. Binnen Proxmox maar je vervolgens VPSen en Docker containers aan. Heb je meerdere Proxmox-instances, dan kun je ze laten samen werken. Proxmox kun je gewoon downloaden maar voor support neem je een subscription. Wil je Proxmox as-a-service ofwel iemand die voor jou de boel regelt, dan kun je terecht bij Tuxis.
• Proxmox richt zich nog wat meer op de kleinere dienstverleners – als je een groot datacenter wilt inrichten kun je ook de keuze maken voor Openstack. In Nederland is transip.nl een bekende ISP die werkt met Openstack waar je ook je “eigen” virtueel datacenter kunt afnemen.

Onderwijs

Onderwijs is natuurlijk typisch de plek waar je informatie wilt delen. Er is dus ook geen betere plek voor vrije software dan het onderwijs. Zou je zeggen. Maar. Het onderwijs is in handen van de pc-wereld, Microsoft, Google, 100 apps. De parels van de opensource-wereld zijn nauwelijks doorgedrongen tot het bewustzijn van docenten, ICT-coördinatoren en directieleden.

We kijken eerst naar software om op les op te volgen en dan pas naar de system om de school draaiend te houden. In deze eerste shortlist heb ik alleen systemen opgenomen die ik uit het hoofd wist.

Specifiek op Onderwijs gerichte software

• Edubuntu, een Ubuntu-variant die bedoeld is om een computerlab neer te zetten.
• Epoptes is een beheersysteem voor computerlokalen. Zodat je al die leerlingen bezig kunt zien. Het is vrij eenvoudig op te zetten voor zowel client (leerling) als server (docent). Het werkt voor Debian/Ubuntu en zodoende heb ik er ook succes mee op Pop!_OS.
• Een commerciële aanbieder van een firewall/server achtig systeem is het Australische ClearOS. Die gebruik ik in mijn klaslokaal om te zorgen dat ze vanuit de rest van de school niet in mijn lokaal inbreken. Om Network Address Translation te verzorgen. Alleen de extra’s zijn betaald en gemak dient de mens nietwaar.
• PiNet, Centralised user accounts en file storage for the Raspberry Pi classroom is gestopt. Maar inmiddels heeft de RaspberryPi Foundation zelf een PiServer systeem, zodat je niet telkens die gare SDcards defect hebt. Je kunt ook verschillende systemen / images aanbieden om te booten.
• Een desktop systeem voor de jonge wetenschapper installeer je met Pop!_OS. Deep Learming / Data Analysis met Jupiter, Matlab en Tensorflow. Media Production is ook aan boord.
• Moodle is een leeromgeving, waar je lesmateriaal kunt structureren en getemporiseerd kunt aanbieden. Een ELO, “Elektronische Leer Omgeving”, zo noemen ze dat nog steeds. Dit genre is bij scholen populair “As a service”, zoals Itslearning.
• Xerte is de enige andere ELO-optie momenteel met een serieuze Engelstalige website en interface. Dit product van de University of Nottingham wordt echter al een paar jaar niet meer serieus onderhouden. Meestal zitten ze zelf dan ook in de uitfaseer-fase.

Onderwijs-Ondersteunend

Dit is de software die wordt gebruikt om de school draaiend te houden, maar niet zozeer de lessen zelf. De bekende School-Informatie-Systemen Magister en Somtoday zijn zoals u weet geen open-source. Maar het kan:

• RosarioSIS School Information System. Leerlingenlijsten, Roostering, Opdrachten, Cijfers e.d. En een koppeling met Moodle.

Voor Organisaties

De volgende tips zijn afkomstig van experts in hun veld.

• OpenLDAP. Ook LDAP net als Microsoft Active Directory, maar dan zonder “embrace and extend”.
• Keycloak. Keycloak is an open source identity and access management solution. Hiermee kun je o.a. Single SignOn regelen. authentication, user federation en access management met veel integratie mogelijkheden (OpenId, SAML, Kerberos, LDAP en AD).
• Heb je betalende klanten? SugarCRM was tot 2012 open-source. Die laatste versie is geforked. De meest geschikte van de klonen lijkt SuiteCRM.
• CiviCRM is soortgelijk maar richt zich meer op maatschappelijke dan op commerciële organisaties. Momenteel (mei 2022) is de website te brak om echt serieus te zijn.
• Point-of-Sale ofwel kassasystemen. Er zijn er meerdere genoemd in deze lijst op Sourceforge.

Developers

Het was eigenlijk niet het idee developer libraries op te nemen in deze lijst. Want dat is een lijst op zich. Die heel lang zal worden. Maar de ban is gebroken want een tipgever stuurde 2 links die ik niet mag vergeten, Dus ik moet wel!

Vertaalsystemen

• https://github.com/apertium: Free/open-source platform for developing rule-based machine translation systems and language technology
• https://github.com/LibreTranslate/LibreTranslate. Free and Open Source Machine Translation API, entirely self-hosted.

Einde